Obiekty małej architektury, mimo swoich niepozornych rozmiarów, pełnią istotną rolę w kontekście praktycznego i przyjemnego użytkowania przestrzeni publicznej. Czym dokładnie jest mała architektura miejska, jakie elementy do niej zaliczamy i jaką pełnią rolę? Czy każdy obiekt o niewielkich gabarytach możemy nazwać małą architekturą? Przekonajmy się!
Co to jest obiekt małej architektury? Definicja
Zgodnie z definicją mała architektury miejska to stosunkowo niewielkie obiekty architektury mające wpływ na polepszenie wizualnego odbioru przestrzeni publicznej oraz użyteczności przestrzeni dla mieszkańców. Elementy powinny mieć charakter nieuciążliwy i stanowić funkcję wspierającą podczas korzystania z danej przestrzeni.
Co zaliczamy do małej architektury? Prawo budowlane wspomina między innymi o:
- obiektach kultu religijnego (kapliczki, krzyże przydrożne, figury)
- obiektach podnoszących estetykę otoczenia (posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej)
- obiektach użytkowych, które służą rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku (piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki).
Obiekty małej architektury są klasyfikowane na podstawie kilku kryteriów:
- rozmiar – niewielki rozmiar jest określany zarówno na podstawie wymiarów (wysokości, szerokości i długości), jak i na podstawie porównania wielkości do innych obiektów umiejscowionych w tej samej przestrzeni
- przeznaczenie – powinno korespondować z przeznaczeniem określonym w Prawie budowlanym, czyli pełnić charakter użytkowy bądź dekoracyjny, uzupełniający kompozycję przestrzenną
- charakter konstrukcji – ważną rolę pełni cel powstania obiektu, a także rodzaj użytych materiałów pozwalający określić ciężar konstrukcji
- funkcja – obiekty powinny pełnić funkcję o charakterze nieuciążliwym i pobocznym w stosunku do korzystania z danej nieruchomości lub przestrzeni.
Większość elementów zostaje zaklasyfikowana do tej kategorii przez wzgląd na swoje niewielkie rozmiary, zdarza się jednak, że mimo mniejszych gabarytów obiekt nie zostanie uznany za małą architekturę, na przykład przez pełnione funkcje. Wśród nich możemy wyróżnić budkę telefoniczną, która mimo niewielkich rozmiarów nie została uznana za obiekt małej architektury, podobnie gołębnik czy altana. W takich przypadkach konieczna jest indywidualna interpretacja. Jeśli wybrany element stanowi połączenie różnych obiektów służących odmiennym celom, również może nie zostać zakwalifikowany do małej architektury.
Obiekty małej architektury – przykłady
Mała architektura miejska obejmuje elementy przestrzeni publicznej tworzące otoczenie przyjazne dla użytkowników zarówno pod kątem wizualnym, jak i praktycznym. Jakie obiekty mogą pełnić tę rolę?
- Ławki miejskie. Ławki stanowią miejsce odpoczynku, a jednocześnie są ważnym elementem krajobrazu miejskiego. Obiekty służą również do spotkań towarzyskich oraz integracji społeczności.
- Kosze na śmieci. Pojemniki na odpady to obiekty małej architektury niezbędne w przestrzeni publicznej. Kosze umożliwiają zachowanie czystości oraz segregację odpadów.
- Rzeźby i pomniki. Obiekty związane ze sztuką mają na celu nadanie charakterystycznego klimatu przestrzeni, podnosząc tym samym estetykę miejsca.
- Stojaki na rowery. Stacje rowerowe służą do przechowywania lub wypożyczania rowerów. Przeważnie umieszcza się je w strategicznych punktach miasta. Stojaki ułatwiają korzystanie z rowerów i stanowią zachętę do wybierania środków transportu przyjaznych dla zrównoważonej gospodarki środowiskowej.
- Barierki i słupki miejskie. Słupki i przęsła to rodzaje barier drogowych pozwalające odgrodzić wyznaczony obszar, poprawiając tym samym bezpieczeństwo użytkowników ruchu drogowego. Wybór atrakcyjnych wizualnie modeli pozwala także podnieść walory estetyczne przestrzeni publicznej.
- Place zabaw dla dzieci. Place zabaw wyposażone w piaskownice czy huśtawki są dostosowane do różnych grup wiekowych. Miejsca te wspierają rozwój dzieci i integrację społeczną oraz zachęcają do aktywności fizycznej na zewnątrz.
Jakie funkcje mają obiekty małej architektury?
Obiekty małej architektury mają dwa główne cele. Pierwszym z nich jest wzrost użyteczności przestrzeni publicznej dla mieszkańców, drugim zaś – aspekty wizualne. W zależności od rodzaju obiektu inna też będzie spełniana rola, na przykład obiekty takie jak ozdobne donice, pomniki czy rzeźby pełnią funkcję wizualną, zaś stojaki na rowery czy kosze na śmieci są niezbędne do utrzymania porządku w przestrzeni publicznej. Ławki lub place zabaw służą natomiast przede wszystkim integracji społecznej.
Elementy małej architektury – o czym należy pamiętać?
Mimo iż sama nazwa małej architektury miejskiej świadczy o niewielkich rozmiarach reprezentujących ją obiektów, należy pamiętać o tym, że umieszczenie wybranych obiektów w przestrzeni wymaga uzyskania zgody zarządcy, władz miasta. W niektórych miejscowościach tworzone są własne zestawienia, katalogi mebli miejskich, w których prezentowane są obiekty małej architektury zlecane do montażu w przestrzeni publicznej, np. słupek typu CITY SP/IS-I05, bariera drogowa "W" ocynkowana, malowana BB/IS-I02, RAL 9007.
